Εντυπωσιακή ανακάλυψη: Ένας πλανήτης γεννιέται – Δείτε τι εντόπισαν επιστήμονες

Οι επιστήμονες κατέγραψαν εντυπωσιακές εικόνες που αποτυπώνουν τις πρώτες στιγμές σχηματισμού ενός μακρινού πλανήτη.

Αυτός ο νέος πλανήτης κινείται σε τροχιά γύρω από το αστέρι HD 135344B, το οποίο απέχει περίπου 440 έτη φωτός από τον πλανήτη μας.

Χρησιμοποιώντας το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του ESO, οι επιστήμονες παρατήρησαν έναν πλανητικό δίσκο με εμφανείς σπειροειδείς βραχίονες και εντόπισαν σαφή σημάδια ενός πλανήτη που βρίσκεται βαθιά στις εσωτερικές του περιοχές. Πρόκειται για την πρώτη φορά που αστρονόμοι ανιχνεύουν έναν υποψήφιο πλανήτη ενσωματωμένο μέσα σε σπείρα δίσκου.

«Δεν θα γίνουμε ποτέ μάρτυρες της γέννησης της Γης, όμως εδώ, γύρω από ένα νεαρό άστρο σε απόσταση 440 ετών φωτός, ίσως παρακολουθούμε έναν πλανήτη να σχηματίζεται σε πραγματικό χρόνο», δηλώνει ο Φραντσέσκο Μάιο, διδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας στην Ιταλία και πρώτος συγγραφέας της μελέτης, που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα στο περιοδικό Astronomy & Astrophysics.

Ο πιθανός πλανήτης σε στάδιο σχηματισμού εντοπίστηκε γύρω από το άστρο HD 135344B, μέσα σε έναν δίσκο αερίων και σκόνης που το περιβάλλει, γνωστό ως πρωτοπλανητικός δίσκος. Ο αναπτυσσόμενος πλανήτης εκτιμάται ότι έχει διπλάσιο μέγεθος από τον Δία και απέχει από το μητρικό του άστρο περίπου όσο ο Ποσειδώνας από τον Ήλιο. Έχει παρατηρηθεί να διαμορφώνει το περιβάλλον του εντός του πρωτοπλανητικού δίσκου καθώς εξελίσσεται σε πλήρως σχηματισμένο πλανήτη.

Πρωτοπλανητικοί δίσκοι έχουν παρατηρηθεί γύρω από άλλα νεαρά άστρα, συχνά παρουσιάζοντας περίπλοκα μοτίβα, όπως δαχτυλίδια, κενά ή σπείρες. Οι αστρονόμοι έχουν εδώ και καιρό προβλέψει ότι αυτές οι δομές προκαλούνται από νεαρούς πλανήτες, οι οποίοι «καθαρίζουν» το υλικό καθώς κινούνται σε τροχιά γύρω από το μητρικό τους άστρο. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν είχαν καταφέρει να «συλλάβουν» έναν από αυτούς τους πλανητικούς γλύπτες εν δράσει.

Στην περίπτωση του δίσκου του HD 135344B, στροβιλισμοί σε σπειροειδείς βραχίονες είχαν ήδη εντοπιστεί από άλλη ομάδα αστρονόμων χρησιμοποιώντας το όργανο SPHERE (Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch), που είναι προσαρμοσμένο στο Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του ESO. Ωστόσο, καμία από τις προηγούμενες παρατηρήσεις δεν είχε εντοπίσει αποδείξεις για τη δημιουργία πλανήτη μέσα στον δίσκο.

Τώρα, με τις νέες παρατηρήσεις από το εργαλείο ERIS (Enhanced Resolution Imager and Spectrograph) του VLT, οι ερευνητές δηλώνουν ότι μπορεί να έχουν εντοπίσει τον βασικό ύποπτο. Η ομάδα εντόπισε τον υποψήφιο πλανήτη ακριβώς στη βάση ενός από τους σπειροειδείς βραχίονες του δίσκου, ακριβώς εκεί όπου η θεωρία προέβλεπε ότι θα έβρισκαν τον πλανήτη που διαμορφώνει αυτό το μοτίβο.

«Το στοιχείο που καθιστά αυτή την ανίχνευση πιθανό ορόσημο είναι ότι, σε αντίθεση με πολλές προηγούμενες παρατηρήσεις, μπορούμε να ανιχνεύσουμε απευθείας το σήμα του πρωτοπλανήτη, ο οποίος βρίσκεται ακόμα βαθιά ενσωματωμένος στον δίσκο», λέει ο Μάιο, που εργάζεται στο Αστεροσκοπείο Αρτσέτρι, κέντρο του Ιταλικού Εθνικού Ινστιτούτου Αστροφυσικής (INAF). «Αυτό μας δίνει πολύ μεγαλύτερη βεβαιότητα για την ύπαρξη του πλανήτη, καθώς παρατηρούμε το ίδιο του το φως.»

Γεννιέται ένας σύντροφος αστέρα

Μια διαφορετική ομάδα αστρονόμων χρησιμοποίησε πρόσφατα το όργανο ERIS για να παρατηρήσει έναν άλλο αστέρα, τον V960 Mon, ο οποίος βρίσκεται ακόμα στα πρώτα στάδια της ζωής του. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 18 Ιουλίου στο περιοδικό The Astrophysical Journal Letters, η ομάδα αναφέρει ότι εντόπισε ένα συνοδό αντικείμενο κοντά στον νεαρό αυτό αστέρα. Η ακριβής φύση του παραμένει άγνωστη.

Η νέα έρευνα, με επικεφαλής τον Ανουρούπ Ντάσγκουπτα, διδακτορικό ερευνητή στο ESO και στο Πανεπιστήμιο Diego Portales στη Χιλή, ακολουθεί προηγούμενες παρατηρήσεις του V960 Mon που είχαν γίνει πριν από λίγα χρόνια. Εκείνες οι παρατηρήσεις, που πραγματοποιήθηκαν με τα όργανα SPHERE και Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), αποκάλυψαν ότι το υλικό που περιστρέφεται γύρω από τον αστέρα σχηματίζει περίπλοκους σπειροειδείς βραχίονες. Επίσης, έδειξαν ότι το υλικό διασπάται μέσα από μια διαδικασία γνωστή ως «βαρυτική αστάθεια», όπου μεγάλοι όγκοι του υλικού γύρω από έναν αστέρα συστέλλονται και καταρρέουν, με δυνατότητα να σχηματίσουν είτε πλανήτες είτε μεγαλύτερα αντικείμενα.

«Η προηγούμενη δουλειά αποκάλυψε ασταθές υλικό, αλλά άφησε ανοικτό το ερώτημα για το τι συμβαίνει στη συνέχεια. Με το ERIS, σκοπεύαμε να βρούμε οποιοδήποτε συμπαγές και φωτεινό θραύσμα που να υποδηλώνει την παρουσία συνοδού μέσα στον δίσκο — και τα καταφέραμε», λέει ο Ντάσγκουπτα. Η ομάδα εντόπισε ένα πιθανό συνοδό αντικείμενο πολύ κοντά σε έναν από τους σπειροειδείς βραχίονες που είχαν παρατηρηθεί με τα SPHERE και ALMA. Όπως αναφέρουν, το αντικείμενο αυτό θα μπορούσε να είναι είτε ένας πλανήτης σε σχηματισμό είτε ένας «καφέ νάνος» — ένα σώμα μεγαλύτερο από πλανήτη, που όμως δεν συγκέντρωσε αρκετή μάζα για να γίνει αστέρι.

Αν επιβεβαιωθεί, αυτό το συνοδό αντικείμενο ενδέχεται να αποτελεί την πρώτη ξεκάθαρη ανίχνευση πλανήτη ή καφέ νάνου που σχηματίζεται μέσω βαρυτικής αστάθειας.